بهترین سم برای تریپس – راهکارهای مبارزه با آن کدام است؟

کلمه تریپس از دو کلمه (Thysano) به معنی ریشک و (petera) به معنی بال می‎‌باشد و این اشاره به این مطلب دارد که حاشیه بال های این حشرات دارای ریشک های بلندی است. چنانچه گلخانه یا مزارع شما دچار این آفت شود خسارات زیادی به محصول شما وارد می‌کند. در این مقاله از سپاهان سم به معرفی بهترین سموم برای تریپس و راهکارهای مبارزه با آن می‌پردازیم.

آفت تریپس چیست؟

تریپس یا ریشک بال حشراتی کوچک, باریک و بالدار هستند که با سوراخ کردن لایه اپیدرمی یا بیرونی بافت گیاه و مکیدن محتویات درون سلولی, تغذیه می‌کنند که منجر به تخریب, سوراخ شدن و رنگ رفتن سطح گیاه می‌شود. تغذیه تریپس معمولا همراه با سیاه شدن رنگ سطوح برگ, گل و میوه هاست که نشان دهنده تخریب محصول توسط تریپس و بیمار شدن گیاه است.

شناسایی حشره تریپس

یک تریپس بزرگسال دارای یک بدنه باریک و بلند, یک دم حدود یک میلی‌متری و در کنار باله‌های باریک خود دارای حاشیه‌های بلند در کنار پاهایش نیز می‌باشد. اما تریپس‌های نابالغ که لارو یا نیمف نیز نامیده می‌شوند, بلند و باریک اما بدون بال هستند. رنگ بیشتر تریپس‌ها در محدوده سفید درخشان, زرد, قهوه‌ای تیره و مشکی می‌باشد. اما برخی گونه‌های خاص این آفت رنگ‌های روشنی مثل قرمز متمایل به نارنجی دارند. در این قسمت به چند روش برای تشخیص آفت تریپس مطرح شده است:

1. مشاهده کارتهای زرد و آبی
2. خسارت روی برگهای جوان که حالت نیش زدگی دارد
3. خسارت روی غنچه ها و گل ها
4. همچنین اگر کاغذ سفیدی بر زیر گل یا برگ بگیریم و برگ را بتکانیم حشرات بر روی آن ریخته می شوند.

حشره تریپس (ریشک بال)

چرخه زندگی حشره تریپس

تریپس قبل از بالغ شدن از تخم خود خارج شده و طی دو مرحله فعال تغذیه‌ای لارو و غیر تغذیه‌ای شفیره رشد می‌کند. لاروها طی این مراحل به شدت رفتار و ظاهرشان تغییر می‌کند تا به شفیره تبدیل شوند. تریپس‌ها قابلیت تولید مثل تا حدود هشت نسل بعد خود را دارند. چرخه کامل رشد و تکامل یک تریپس زمانی که هوا گرمتر شود تمام شده که این فرایند دو هفته ممکن است به طول بیانجامد.

خسارات ناشی از تریپس

تریپس چه محصولاتی را مورد حمله قرار می‌دهد؟

تریپس یک آفت پلی‌فاژ به حساب می‌آید, بدین معنی که از گیاهان مختلفی تغذیه کرده و بر روی طیف وسیعی از محصولات می‌تواند ایجاد خسارت نماید. به همین خاطر اگر شما قصد کشت محصولی را درون گلخانه دارید باید بدانید که تریپس ممکن است یکی از آفاتی باشد که باید برای کنترل آن اقدام نمایید. با این حال محصولاتی چون خیار, فلفل دلمه‎ ای, انواع فلفل تند و شیرین, بادمجان, گوجه فرنگی, گل‌های زینتی, درختان مثمر و غیر مثمر, مرکبات, کدوئیان, محصولات زراعی,سبزیجات و … توسط تریپس مورد تغذیه قرار گرفته و دچار خسارت می‌گردند.

خسارات تریپس در گلخانه

تریپس از بخش‌های مختلف گیاهی مانند برگ, گل و میوه تغذیه می‌نماید و موجب بروز خسارات مختلفی بر روی گیاه می‌گردد. قطعات دهانی تریپس به صورت مکنده بوده به همین خاطر شیره گیاهی را مورد تغذیه قرار داده که در کل سبب کاهش یا توفق رشد و تغییر رنگ در بخش‌های مختلف گیاهی می‎‌شوند.

باید در نظر داشته باشید که تریپس علاوه بر خسارت مستقیم, خسارت غیر مستقیم که همان انتقال ویروس‌های مختلف گیاهی بوده را در پی خواهد داشت که بسیار حائز اهمیت است؛ زیرا همانطور که می‌دانید بیماری‌های ویروسی هیچ سم و روش کنترل خاصی ندارند و باید تنها از انتقال آنها جلوگیری به عمل بیاید. به همین دلیل در زمینه انتقال ویروس کنترل به موقع حشرات ناقل به ویژه تریپس باید در دستور کار قرار بگیرد. خسارات مستقیمی که تریپس می‌تواند بر روی بخش‌های مختلف گیاهی ایجاد نماید در ادامه به آنها اشاره شده است.

خسارت بر روی برگ

به دنبال تغذیه تریپس از برگ و شیره گیاهی, لکه‌های کم‌رنگ و نقره‌ای مانندی در قسمت رو و پشت برگ‌ها ایجاد شده, برگ‌ها تغییر رنگ داده (زرد می‌شوند) و دچار ریزش می‌گردند و به دلیل اینکه تریپس شیره گیاهی را مورد تغذیه قرار می‌دهد برگ‌ها خشک و ترد می‌شوند.

خسارت بر روی گل

مبارزه با تریپس در گلخانه تغذیه تریپس برروی گل نیز موجب تغییر رنگ گلبرگ‌ها شده که به رنگ تیره یا رنگ پریده‌تر دیده می‌شوند. گاهی نیز به دنبال تغذیه تریپس از گل‌هایی که هنوز باز نشده‌اند (غنچه‌ها) موجب از بین رفتن کامل جوانه‌ها می‌گردد.

خسارت بر روی میوه

در اثر تغذیه تریپس از میوه, زخم یا زائده‌های چوب پنبه‌ای مانندی بر روی پوست میوه ایجاد می‌گردد که غالبا به صورت مدور بوده و به رنگ قهوه‌ای هستند. در مواردی که خسارت بر روی میوه شدید باشد ممکن است ترشحاتی صمغ مانند بر روی میوه تشکیل گردد. خسارت تریپس بر روی میوه درختان مرکبات بسیار حائز اهمیت است.

کنترل تریپس در گلخانه

گلخانه‌داران حساسیت بالایی نسبت به محصولات خود دارند. زیرا گیاهانی که درون گلخانه کشت می‌شوند, قاعدتا هزینه بیشتری برای تولید آنها نیاز است. به همین دلیل تمام گلخانه‌داران به دنبال بهترین راهکار جهت کنترل و کاهش خسارات ناشی از آفاتی چون تریپس هستند. باید اشاره شود که مجموعه‌ای از اقدامات جهت مدیریت تریپس درون گلخانه لازم است و در ادامه به بررسی روشهای مبارزه با این آفت مطرح شده است.

خسارت تریپس در مرکبات

تریپس مرکبات معمولاً به جوانه­ ها و سرشاخه­ های حامل گل و میوه حمله می‌­کند. در اثر تغذیه آفت, رشد شاخه­ های مورد حمله متوقف می‌­شود و جوانه گل می­‌ریزد. در صورت باز شدن شکوفه­ ها و یا تشکیل میوه, خسارت روی میوه به صورت لکه­ ها و حلقه­ های چوب پنبه ­­ای در قسمت دم میوه است مگر در مواردی که علاوه بر ناحیه دم میوه, در محل تماس میوه ­ها نیز لکه ­های نقره­ای مربوط به تغذیه تریپس دیده ­شود.

خسارت تریپس در پیاز

تریپس‌ پیاز یکی‌ از آفات مهم‌ و خسارت زای پیاز در سراسر جهان است‌. این‌ آفت‌ به‌ دو طریق‌ در پیاز خسارت ایجاد می‌کند:

1. خسارت مستقیم‌ تریپس پیاز آن است‌ که‌ از طریق‌ تغذیه‌ و تخم‌ریزی روی برگ و نقرهای شدن برگ سبز پیاز می‌باشد. در پیازچه‌ با توجه‌ به‌ وجود لکه‌های نقرهای روی برگ میزان بازارپسندی آن کاهش‌ می‌یابد و در پیاز نیز سبب‌ کاهش‌ قطر پیاز می‌شود.
2. خسارت غیرمستقیم‌ آفت‌ است‌ و تریپس‌ پیاز می‌تواند یک‌ سری عوامل‌ مهم‌ بیماری زای گیاهی‌ را از گیاه آلوده به‌ سالم‌ منتقل‌ کند و سبب‌ گسترش بیماری و کاهش‌ عملکرد محصول در اثر بیماری شود. یکی‌ از مهمترین‌ عوامل‌ بیماری زا که‌ از این‌ راه منتقل‌ می‌شود ویروس لکه‌ زرد پیاز (Bunyaviridaci Tospovirus) است‌.

خسارت تریپس در خیار

بیشترین خسارت تریپس خیار در مرحله ۴-۲برگی است, برگ های آلوده به سمت پایین پیچ می‌خورند و محل تغذیه حشره به صورت نقاط سفید-نقره ای متمایل به زرد دیده می‌شود. گیاه دچار پژمردگی, ضعف, تغییر رنگ برگ, بدشکلی شده و نهایتا منجر به توقف رشد محصول می‌شود.

بر اثر شدت خسارت آفت ابتدا نوک برگ ها سوخته و خمیده می‌شود و در نهایت بوته از بین می‌رود.

خسارت تریپس در فلفل دلمه ای

تریپس باعث ایجاد لکه های زرد رنگ روی برگ های این گیاه می‌شود. تریپس با مکیدن شیره ی گیاه جلوی رشد بافت های گیاه را می‌گیرد و در نتیجه در هنگام گلدهی و باز شدن غنچه, گیاه دچار اختلال در رشد شده و غنچه و میوه بدشکل و خراب می‌شوند.

خسارت تریپس در انگور

آفت تریپس خیار علت تغییر شکل برگها و توقف رشد کوتاه برگها و دفرمه شدن (بدشکلی) آنها است که باعث ریزش زودتر از موعد برگها (آخرفصل) و نیزپاشیده شدن گلهای انگور (اوایل فصل) می‌گردد.

بهترین سم برای تریپس و نکاتی که باید رعایت کرد

انواع روش های مبارزه با تریپس

کنترل آفت تریپس به 3 روش کنترل بیولوژیک, کنترل زراعی و مبارزه شیمیایی امکان پذیر است که به بررسی هرکدام از آنها پرداخته ایم:

کنترل بیولوژیک

استفاده از عوامل زنده به منظور کنترل و کاهش جمعیت آفات مختلف به عنوان کنترل بیولوژیک شناخته می‌شود. این روش مدیریتی در بین گلخانه‌داران بسیار پرطرف‌دار بوده, زیرا با این روش میزان سم کمتری را به کار برده و محصول سالم‌تر و با کیفیت بالاتری را روانه بازار می‌کنند. برای مدیریت تریپس می‌توان عوامل کنترل بیولوژیکی مانند زنبورهای پارازیتوئید, سن‌های شکارگر, بالتوری‌‌ها, کنه‌های شکارگر و قارچ‌های بیمارگر را به کاربرد. در ادامه مهم‌ترین عوامل کنترل بیولوژیک برای مدیریت تریپس که مناسب برای تریپس گلخانه هم هستند برای شما ذکر شده‌اند:

• زنبورهای پارازیتوئید: در بین پارازیتوئیدهای موجود و موثر برای کنترل تریپس, زنبور Megaphragma mymaripenne از اهمیت بیشتری برخوردار است.
• سن‌های شکارگر: سن‌های شکارگر مربوط به دو جنس Orius و Machrolophos کارایی بالایی برای کنترل تریپس به ویژه تریپس‌های موجود در گلخانه دارند.
• کنه شکارگر: یکی از موثرترین و کارآمدترین عوامل کنترل بیولوژیک تریپس کنه Amblyseius swirskii بوده که هر یک از این کنه‌ها جمعیت بالایی از تریپس‌ها را درون گلخانه شکارکرده و از بین می‌برند.
• قارچ‌های بیمارگر: دو گونه مهم از قارچ‌های بیمارگر Metarhizium anisopliae و Beauveria bassiana کارایی قابل توجه‌ای در کنترل تریپس درون گلخانه دارند.

کنترل زراعی

به منظور کنترل تریپس به روش زراعی 3 اقدام ضروری نیاز است:

1- خارج کردن بقایای گیاهی محصولات قبلی

یکی از راهکارهای اصولی و کاربردی جمع آوری و خارج کردن بقایای گیاهی محصولات قبلی از محیط کشت (گلخانه, باغات و …) است؛ زیرا بقایای گیاهی ممکن است در برگیرنده تریپس یا تخم‌های آنها باشند. با این کار شما می‌توانید جمعیت تریپس را برای کشت‌های بعدی به شدت کاهش دهید.

2- عدم وجود علف هرز

توجه داشته باشید اگر هر گونه علف هرز در محیط کشت یا اطراف آن وجود داشته باشد ممکن است زیستگاه مناسبی برای تریپس‌ها باشد, پس مبارزه با علف‌های هرز حتما باید انجام بگیرد.

3- نصب کارت های چسبی زرد و آبی

یکی دیگر از روش های کنترل زراعی تریپس مخصوصا تریپس درون گلخانه نصب کارتهای چسبی زرد و آبی است. در هنگام استفاده از کارت‌های چسبنده درون گلخانه بهتر است. به ازای هر دو کارت زرد از یک کارت آبی استفاده نمایید تا کارایی و جذب بیشتری را مشاهده نمایید. برای مشخص شدن تعداد دقیق کارت‌های چسبنده مورد استفاده در گلخانه باید در نظر داشته باشید که با چه هدفی می‌خواهید از این کارت‌ها استفاده نمایید.

مبارزه شیمیایی

یک اقدام کلیدی جهت کنترل تریپس بر روی محصولات استفاده از سموم شیمیایی مختلف است. از بهترین سموم موجود در بازار جهت مدیریت تریپس می‌توان به دی کلروس, پروتئوس, موونتو, افوریا و کنفیدور اشاره نمود. بهتر است قبل از تهیه و استفاده از هر یک از این سموم با کارشناس گیاهپزشکی مشورت نمایید.

سموم شیمیایی برای تریپس

ایمیداکلوپراید

سم ایمیداکلوپراید از جمله سم های سیستمیک که برای گیاهان زینتی حدود ۰٫۳ تا ۰٫۷ میلی لیتر در ۱ لیتر آب و برای سایر گیاهان حدوداً ۰٫۴ میلی لیتر در ۱ لیتر آب استفاده می‌شود. این سم همچنین برای ضد عفونی کردن بذرها بکار می‌رود به این صورت که ترکیبی از آب و سم به نسبت ۱:۱٫۵ بسازید و بذرها را به این محلول آغشته کنید.

دی کلرووس

دی کلرووس با وجود غیر سیستمیک بودن روی حشرات مکنده عمل می‌کند و باقی مانده ی سم بعد از سه روز از بین خواهد رفت. برای این سم ترکیب ۲ تا ۲٫۵ میلی لیتر در ۱ لیتر آب مناسب است.

توجه: روش ها و سموم ذکر شده تا اینجای مقاله برای زمانی است که تریپس شما هنوز در مراحل اولیه است و گلخانه یا مزرعه شما زیاد درگیر این آفت نشده باشد. اگر آفت تریپس در محصولات شما زیاد و غیر قابل کنترل شده باشد می‌بایست از بهترین سم تریپس که در ادامه ذکر شده است استفاده نمائید.

اسپینوساد (تیر آخر بر پیکر تریپس)

چنانچه هیچدام از روش های قبل قادر به نابودی تریپس گیاه شما نبود, بهترین سم که موثر ترین روش نیز می‌باشد استفاده از سم تریسر (اسپینوساد) است.